Coya DELEVİDaha ziyade, Paris`li Yehiel olarak tanınan Rabbi Yehiel, XII. Asrın sonlarına doğru dünyaya geldi. Josef`in oğlu olan Yehiel, Hocası Leon`un kurduğu Talmudik Okul`un başkanı oldu. Bu okulda yaklaşık 300 öğrenci okuyordu. Bunlar, aynı zamanda okulda yatıp kalkıyor, her türlü gereksinimleri karşılanıyordu.Raşi`nin din ü
Yusuf BESALEL
11- "Conservative" Yahudilik:
20. yüzyılın başında ABD’de gelişen ve temkinli bir modernleşme hareketi olarak, geniş bir uygulama alanı sağlayan, katı gelenekçiliği ve reformları reddeden bir dinsel akım. "Tutucu Yahudilik". Bu akım önce Breslau’da 1854’te, Zaharias Frenkel tarafından başlatılmış, ABD’de 1886’de Yahudi Teoloji Semineri olarak filizlenmiş, 1913’te Solomon Schechter’in geliştirdiği "United Sinagogue" ile zemine yayılmıştır. Louis Finkelstein’in semineri yönettiği zamanda (1940) akım ABD’de çeşitli yan örgütleriyle yayıldı. 1985’te Conservative Yahudilik akımının ABD’de 1.250.000 üyesi ve 830 cemaati vardı. Conservative ideolojiye göre: 1. Yahudilik, Biblik dönemlerden zamanımıza dek süregelen dinsel ve etnik bir ulusallık hamurudur ve 2. İnsanları Tanrı ile ve kendi aralarındaki ilişki ve davranışları betimleyen mitsvot (farzlar) içerir. 3. Yahudiliğin idealleri, yaşama "Alaha" adlı eylemlerle geçer. 4. Alaha, modern insanların ihtiyaçlarını tatmin edecek düzeyde esneaktir. 5- Alaha’da çeşitli değişiklikkler ve kanılar için yeterli yer bulunur. 6- Bilimsel tarihsel Yahudilik araştırması bu durumu anlaşılır ve yaratıcı kılar.
Conservative Yahudilik Ortodoks Yahudilik tarafından tehlikeli olarak görülür. Çünkü muhafazakar ünvanı altında Yahudi dini hukukunu (Alaha) zamana göre uyarlamayı yeğler.
12- Reconstructionism
("Yeniden Kurmacılık"):
ABD’de ortaya çıkan, 20. Yüzyılın ikinci yarısında gelişen doğalcı bir teoloji, kendi dinsel geçerliliği olan akım, bireysel Tanrı ve Yisrael halkının seçilmişliği inancını terk eder ve Yahudiliği bir uygarlık olaraki görür. Bu akımın kufrucusu Mordehai Kaplan, modern Yahudiler’in öte aleme inanmadığını ve kurtuluşu bu dünyada aramaları gerektiğini savunur. Ona göre Tora’nın içerdiği emirler (mitsvot) Yahudi halkının folklorüdür ve geleneğidir. Onun için bu emirler değişikliğe uğrayabilir. Yisrael, halkı ve Diaspora iletişim halinde olmakdır. New York’ta 1922’de kurulan Society for the Advancement of Judaism, sinagogun bir Yahudilik merkezi olarak geliştirilmesi gerektiğini, düşünce özgürlügüne geleneğin yorumu ile ulaşabileceğini savundu. Günümüzde bu akımın merkezi Wyncote, Pennsylvania’daki Recunstructionist Rabbinical College’dir ve erkek ve kadınlara açıktır. ABD’de nisbeten küçük bir akım olmakla beraber ABD Yahudiliği’ne sinagog merkezi ("Havurot") , "Bat-Mitsva" gibi standartlar kazandırmıştır.
Kaynakça: "Yahudilik Ansiklopedisi", Cilt I, II, III, Yusuf Besalel,
Gözlem, 2001
